ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2013 - ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

Γ΄ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ Δ΄ ΤΑΞΗΣ  ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β΄)

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 17 ΜΑΪΟΥ 2013  -  ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ:

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

ΚΕΙΜΕΝΟ

Τη  ζωή  στη  Γη  ο  άνθρωπος  ελάχιστα  την  σέβεται,  η  ζωή  όμως  σε άλλους κόσμους διεγείρει  το  ενδιαφέρον και  τη φαντασία  του. Είναι άραγε περιέργεια, κατακτητική διάθεση  ή απλώς  ένα  διανοητικό  παιχνίδι;  Ίσως  όλα  μαζί,  ταυτό-χρονα  όμως  κι  ένα  βαθύ  αίσθημα μοναξιάς. Άλλωστε  τη  ζωή  του  εδώ  ο  άνθρω-πος  την  έχει  καταστήσει πιεστική  και  ανούσια. Περιμένει λοιπόν ένα χέρι βοηθείας και παρηγοριάς από τους πλανήτες και τα μακρινά άστρα. Ακόμη  όμως  και  αν  δεχθούμε  με  αισιοδοξία  ότι  η  ζωή  δεν  ανθίζει  μόνον  στη  Γη,  αλλά  ότι αφθονεί  στο  Σύμπαν,  ένας  άλλος  καθοριστικός  παράγοντας  ορθώνεται.  Είναι  ανάγκη  να συνειδητοποιηθεί –όσο και αν αντιτίθεται στις ενδόμυχες επιθυμίες μας– ότι με τη ζωή αυτή η επικοινωνία εμφανίζεται, για το ορατό τουλάχιστον μέλλον, ανέφικτη.

Με τη ζωή λοιπόν στο Σύμπαν είναι αδύνατο να επικοινωνήσουμε, η ζωή όμως γύρω μας ανθίζει. Η  ζωή  εδώ, σ’  έναν μικρό  και πανέμορφο πλανήτη, ανέδειξε  ύστερα από σιωπηλές διεργασίες  που  διήρκεσαν  δισεκατομμύρια  χρόνια  μια  θαυμα-στή  ποικιλία  έμβιων  όντων. Οι θάλασσες και  τα δάση  της Γης,  τα βουνά και οι πε-διάδες  της αποκαλύπτουν κάθε στιγμή  τη γοητεία που κρύβουν  τα χιλιάδες όμοια ή ανόμοια δημιουργήματα  της εξελίξεως. Η ανεμώνη και το δελφίνι, ο αίλουρος αλλά και ο γυπαετός, τα ανθρώπινα όντα στις πολλαπλές φυλετικές τους παραλλαγές, είναι δίπλα μας, συμμέτοχα του ίδιου πλανήτη και του μέλλοντός του.

Αποκαλύπτεται όμως επίσης σε όλη  του  την  τραγική αντίφαση ότι ο άνθρω-πος, αυτή η περιούσια κορύφωση της εξελίξεως, έχει διπλή υπόσταση. Από τη μια είναι ικανός για μεγάλες πράξεις,  έμαθε  με  την  επιστημονική  του  γνώση  να  κατανοεί  τον  κόσμο  αλλά  και  γέννησε αριστουργήματα στον λόγο και στην τέχνη. Από την άλλη, ο  ίδιος ο άνθρωπος σφραγίζει την ιστορική πορεία  του  με πολέμους  και  αγριότητες,  θεοποιεί  τα  υλικά  αγαθά  και  συντηρεί  την αδικία και τις ανισότητες. Ελάχιστα, τέλος, σέβεται τις πολλαπλές εκφράσεις της ζωής, ενώ η φύση  και  οι  θάλασσες  του  πλανήτη  είναι  συχνά  τα  θύματα  των  συμφερόντων  του.  Η υπερφίαλη  αυτή  στάση  του  ανθρώπου  έχει  αλλοιώσει  έτσι  ένα  θαυμαστό  περι-βάλλον,  που ωστόσο υπήρξε και το λίκνο της δικής του υπάρξεως.

Είναι λοιπόν καιρός να κατανοήσει ο άνθρωπος ότι η ζωή αλλού  ίσως υπάρχει, αλλά η προσδοκία να την συναντήσει δεν θα πραγματωθεί εύκολα. Η ζωή όμως στη Γη ανθίζει ακόμα και τον περιμένει. Αν όσο είναι ακόμα καιρός τείνει το χέρι του προς τη ζωή αυτή, το φυτικό και ζωικό της θαύμα, τον Άλλο και τους άλλους, ίσως αισθανθεί λίγο πιο άξιος έποικος της Γης.   

Έτσι είναι σοφότερο να εξαντλήσουμε τις προσπάθειες για καλύτερη επικοι-νωνία, εδώ στη Γη. Το περίεργο ωστόσο  είναι ότι, όσο η  επικοινωνία αυτή πυκνώνει με  το  ηλεκτρονικό ταχυδρομείο,  το  διαδίκτυο  και  τα  κινητά  τηλέφωνα,  τόσο  η  μοναξιά  μας,  η  ανθρώπινη, μεγαλώνει και η αποξένωση κυριαρχεί. Φαίνεται ότι αυτό που απαιτείται είναι κάτι περισσότερο από  την  τεχνολογική  έκρηξη  της  εποχής:  απαιτείται  βαθύτερη  παιδεία  και  ουσιαστικότερες αξίες του πολιτισμού. Οι εφιάλτες, άλλωστε, από τα περιβαλλοντικά προβλήματα πληθαίνουν, και η Γη δεν φαίνεται να αντέχει για καιρό ακόμα την αφροσύνη μας.

Σημασία  επομένως  δεν  έχει  να  συναντηθούμε –αν  ποτέ  συναντηθούμε–  στο  πολύ μακρινό μέλλον με κάποια όμοια ή ανόμοια με μας δημιουργήματα της εξελίξεως. Το σπουδαίο θα  ήταν  να  μπορούμε  τότε  να  υπερηφανευθούμε,  σε  χι-λιάδες  ή  εκατομμύρια  χρόνια,  ότι  το ανθρώπινο είδος έχει κατακτήσει υψηλά επί-πεδα ισότητας και αξιών, και ότι οι πόλεμοι έχουν εκλείψει και ότι η Γη, το λίκνο της ανθρώπινης ζωής, έχει επουλώσει τις πληγές στις θάλασσες, τα  δάση  ή  την  ατμό-σφαιρά  της,  και  είναι  πάλι  ένας  πανέμορφος  πλανήτης.  Διάσπαρτα άλλωστε, εδώ ή εκεί, θα βρίσκονται πάντοτε τα επιτεύγματα των σπουδαίων πολιτισμών, που αιώνες τώρα συνοδεύουν τη διαδρομή του ανθρώπου.

Η «εξωγήινη μοναξιά», λοιπόν, δεν φαίνεται ότι θα εγκαταλείψει εύκολα τον άνθρωπο. Η γήινή  του ωστόσο μοναξιά, που  είναι  επικίνδυνη  και πιο ανάλγητη,  είναι μεγάλη ανάγκη  να απαλυνθεί.  Τότε  θα  αναδειχθεί  η  μοναδικότητα  του  κά-θε  ανθρώπου,  και  η  αναζήτηση  της εξωγήινης ζωής θα αποκτήσει άλλο περιε-χόμενο και νόημα.

                Γιώργος Γραμματικάκης, Ένας Αστρολάβος του Ουρανού και  της Ζωής. 

                  Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2013. 2^η έκδοση (Διασκευή). 

A1.  Να  γράψετε στο  τετράδιό σας  την περίληψη  του  κειμένου που σας  δόθηκε

(100-120 λέξεις). 

Μονάδες 25

Β1.  Να  αναπτύξετε  σε  μία  παράγραφο 100  έως 120  λέξεων  το  περιεχόμενο  του αποσπάσματος  που  ακολουθεί : «…όσο  η  επικοινωνία […]  πυκνώνει  με  το ηλε-κτρονικό  ταχυδρομείο,  το διαδίκτυο και  τα κινητά  τηλέφωνα,  τόσο η μοναξιά μας, η ανθρώπινη, μεγαλώνει και η αποξένωση κυριαρχεί».

Μονάδες 10

Β2.  α)  Να  βρείτε  τα  δομικά  στοιχεία  της  τρίτης  παραγράφου  του  κειμένου: «Αποκαλύπτεται όμως…υπάρξεως».

Μονάδες 3

  β)  Να  βρείτε  μέσα  στο  κείμενο  τέσσερα  παραδείγματα  μεταφορικής χρήσης του λόγου.

Μονάδες 4

Β3.  α)  Να  γράψετε  ένα  συνώνυμο  για  καθεμιά  από  τις  παρακάτω  λέξεις  του κειμένου:  ταυτόχρονα, γέννησε, αισθανθεί , πληθαίνουν, ανάλγητη

Μονάδες 5

  β)  Να  γράψετε  ένα  αντώνυμο  για  καθεμιά  από  τις  παρακάτω  λέξεις  του κειμένου:  ανούσια, εμφανίζεται , ανέφικτη, πυκνώνει , υψηλά

Μονάδες 5

Β4.  α)  Να  αιτιολογήσετε  τη  χρήση  του  ερωτηματικού («Είναι   άραγε περιέργεια,  κατακτητική  διάθεση  ή  απλώς  ένα  διανοητικό παιχνίδι ;») (μονάδες 3),  καθώς  και   της  διπλής παύλας («−όσο και  αν αντιτίθεται   στις  ενδόμυχες  επιθυμίες  μας−»)  που  υπάρχουν  στην πρώτη παράγραφο του κειμένου (μονάδες 2).

Μονάδες 5

β)  Να  μετατρέψετε  την  ενεργητική  σύνταξη  σε  παθητική  στο  απόσπασμα που  ακολουθεί : «Από  την  άλλη,  ο  ίδιος  ο  άνθρωπος  σφραγίζει   την ιστορική πορεία του με πολέμους και  αγριότητες, θεοποιεί  τα υλικά αγαθά και  συντηρεί  την αδικία και  τις ανισότητες».

Μονάδες 3

 Γ1.  Σε άρθρο που πρόκειται  να αναρτηθεί  στην επίσημη  ιστοσελίδα του σχολείου σας να εκθέσετε τις απόψεις σας σχετικά με: 

α)  τις  επιπτώσεις που  έχει  προκαλέσει   η  έλλειψη  σεβασμού  του  ανθρώπου προς το φυσικό περιβάλλον και 

β)  τους  τρόπους με  τους οποίους μπορεί  ο άνθρωπος να αποκαταστήσει   τη σχέση του με αυτό (500-600 λέξεις).

Μονάδες 40

                                                     ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ

(ΟΜΑ∆Α Α΄) ΚΑΙ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΕΙ∆ΙΚΟΤΗΤΑΣ

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ (ΟΜΑ∆Α Β΄)

ΤΡΙΤΗ 21 ΜΑΪΟΥ 2013

ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

ΕΣΠΕΡΙΝΑ

ΚΕΙΜΕΝΟ

[Οι Νέες Τεχνολογίες στη ζωή μας]

Το ερώτημα που τίθεται σήμερα είναι: τι είδους αλλαγές έχουμε με την ανάπτυξη των Νέων Τεχνολογιών; Ποια είναι άραγε τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα από τις συνέπειες της διείσδυσής τους στη ζωή μας; […]

Είναι πολλά τα επιτεύγματα και οι καινοτομίες που έχουν πραγματοποιηθεί από τα πρώτα κιόλας βήματα της πληροφορικής.[…] Η εκμηδένιση των αποστάσεων, η διεθνοποίηση της οικονομίας και της πολιτικής ζωής καθώς και το άνοιγμα των κοινωνιών με τις απίστευτες για τους ανθρώπους παλαιότερων εποχών δυνατότητες επικοινωνίας και ανταλλαγής αγαθών – όχι μόνον υλικών, αλλά και πολιτιστικών – είναι μία πρωτόγνωρη σε έκταση πραγματικότητα.

Ζούμε ήδη στην εποχή που όλο και περισσότεροι άνθρωποι μπορούν μέσω του υπολογιστή και άλλων ηλεκτρονικών μηχανημάτων να κάνουν πολλές δουλειές από το σπίτι τους, να αναπτύσσουν οικονομικές συναλλαγές και σχέσεις με άτομα και επιχειρήσεις στην άλλη άκρη του κόσμου. Μπορούν να σπουδάζουν από απόσταση, να πραγματοποιούν συνέδρια και συζητήσεις μέσω της οθόνης του υπολογιστή. Επιπλέον, να συμμετέχουν σε δημοψηφίσματα και έρευνες, να μελετούν κείμενα που βρίσκονται σε βιβλιοθήκες άλλων κρατών, να

ζητούν, οποιαδήποτε στιγμή το θελήσουν, πληροφορίες ή συμβουλές από ειδικούς της επιλογής τους, οι οποίοι βρίσκονται σε διαφορετικούς και μακρινούς τόπους, να εγχειριστούν με τη βοήθεια κάποιου ειδικού χειρουργού από μακριά.

Έτσι, το άτομο, με το άνοιγμα αυτό των ανθρώπινων συνόρων και τη διασύνδεσή του με μακρινούς τόπους και ανθρώπους, εκτίθεται σε ένα πολυπολιτισμικό περιβάλλον.

Αναγκάζεται, λοιπόν, να διαχειριστεί διαφορετικά τον εθνοκεντρισμό1 του. Το αν αυτό το πλεονέκτημα θα έχει θετικά αποτελέσματα, αν θα συμβάλει δηλαδή στην καλλιέργεια των δημοκρατικών και ανθρωπιστικών αξιών, στο σεβασμό της διαφορετικότητας των ατόμων, των λαών και των πολιτισμών,  ή αν, αντίθετα, θα χρησιμοποιηθεί περισσότερο για να κυριαρχήσει ο δυνατός πάνω στον αδύνατο και να ικανοποιηθούν τυφλά οικονομικά συμφέροντα, αυτό είναι ζήτημα, στο οποίο δεν μπορεί να απαντήσει από μόνη της η τεχνολογία.

Όπως και να έχει πάντως το πράγμα, η άρνηση να αναγνωρίσουμε τις εξελίξεις και η αμυντική στάση, εξαιτίας του φόβου της διάβρωσής μας από τους άλλους, είναι μια λύση που οδηγεί στην απομόνωση. Από την άλλη πλευρά, χρειάζεται να επαγρυπνούμε και να αγωνιζόμαστε με θετικό προσανατολισμό και ωριμότητα, ώστε να γινόμαστε δημιουργοί της πραγματικότητας που θα καταξιώνει2 τον άνθρωπο και όχι εκείνης που θα τον παγιδεύει, στην απληστία

και την αλαζονεία, στον εγωκεντρισμό, στην αδιαφορία για το διαφορετικό, το Έτερο, αλλά και στην «ύβρι3» απέναντι στη φύση.

Α. Ράπτης – Α. Ράπτη «Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην εποχή

της Πληροφορίας», τ. Α΄, Αθήνα 2007, σελ. 14-18 (∆ιασκευή)

1 εθνοκεντρισμός: η τάση του ατόμου να χρησιμοποιεί τους κανόνες και τις αξίες της δικής του κοινωνικής ομάδας, ως μέτρο αξιολόγησης των κανόνων και των αξιών άλλων κοινωνιών.

2 καταξιώνει: προσδίδει αξία

3 ύβρι: υπέρβαση των ορίων, αλαζονεία

ΘΕΜΑΤΑ

Α1. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου, χωρίς δικά σας σχόλια (80-100 λέξεις).

Μονάδες 25

Β1. Να αναπτύξετε σε μία παράγραφο 60–80 λέξεων το περιεχόμενο του παρακάτω αποσπάσματος της τελευταίας παραγράφου του κειμένου: «Από την άλλη πλευρά, χρειάζεται να επαγρυπνούμε και να αγωνιζόμαστε με θετικό προσανατολισμό και ωριμότητα, ώστε να γινόμαστε δημιουργοί της πραγματικότητας που θα καταξιώνει τον άνθρωπο και όχι εκείνης που θα τον παγιδεύει, στην απληστία και την αλαζονεία, στον εγωκεντρισμό, στην αδιαφορία για το διαφορετικό, το Έτερο, αλλά και στην «ύβρι» απέναντι στη φύση».

Μονάδες 15

Β2. Να εντοπίσετε τα δομικά μέρη της δεύτερης παραγράφου:«Είναι πολλά τα επιτεύγματα … πρωτόγνωρη σε έκταση πραγματικότητα».

Μονάδες 6

Β3. Να εντοπίσετε δύο σημεία επίκλησης στο συναίσθημα στην τελευταία παράγραφο: «Όπως και να έχει … απέναντι στη φύση» και να τεκμηριώσετε την απάντησή σας.

Μονάδες 6

Β4. α. Για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις, να βρείτε ένα συνώνυμο, που να αποδίδει το νόημα του κειμένου: ανάπτυξη, πραγματοποιηθεί, κυριαρχήσει, πράγμα (Μον. 4)

β. Για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις, να βρείτε ένα αντώνυμο: παλαιότερων, συμμετέχουν, μακρινούς, άρνηση (Μον. 4)

Μονάδες 8

Γ1. Σε ένα κείμενο (400-500 λέξεις), που θα δημοσιευθεί ως άρθρο στην ιστοσελίδα του σχολείου σας, να αναλύσετε ποια είναι, κατά τη γνώμη σας, τα θετικά και τα αρνητικά αποτελέσματα της χρήσης του ∆ιαδικτύου στη ζωή μας.