ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2013 - ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ, ΕΠΑΛ & ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

Γ΄ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β΄)

ΔΕΥΤΕΡΑ 20 ΜΑΪΟΥ 2013  -  ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ:

ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ

ΘΕΜΑ Α1
Να δώσετε το περιεχόμενο των παρακάτω όρων:
α.   Νεοτουρκικό Κίνημα
β.   Ψυχρός Πόλεμος
γ.   Συμβούλιο της Ευρώπης

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Α2
Να  συνδυάσετε  τα  ονόματα  των  ηγετὠν  με  τα  ονόματα  των  χωρών  των οποίων  ηγήθηκαν,  αντιστοιχίζοντας  κάθε  φορά  ένα  γράμμα  της  πρώτης στήλης  με  έναν  αριθμό  της  δεύτερης  στήλης. (Περισσεύουν  δύο  ονόματα χωρών).

ΣΤΗΛΗ Α	ΣΤΗΛΗ Β
α. Ρίτσαρντ Νίξον	1. Κύπρος
β. Γκαμάλ Αμπντέλ Νάσερ	2. Νότια Αφρική
γ. Μαχάτμα Γκάντι	3.  Ινδία
δ. Νέλσον Μαντέλα	4. Μεγάλη Βρετανία
ε. Γλαύκος Κληρίδης	5. Ελλάδα
	6. ΗΠΑ
	7. Αίγυπτος

Μονάδες 10

 ΘΕΜΑ Β1

Να παρουσιάσετε:
α)  Τους  κατευθυντήριους  στόχους  των  νικητριών  δυνάμεων  του  Α΄ Παγκοσμίου  Πολέμου  στο  Συνέδριο  Ειρήνης  των  Παρισίων (μονάδες 4) και  
β)  Το περιεχόμενο της συνθήκης των Βερσαλλιών (μονάδες 8). 

Μονάδες 12

ΘΕΜΑ Β2

Ποια ήταν η γενικότερη σημασία:
α)  Της  επικράτησης  των  Ελλήνων  στον  ελληνοϊταλικό  πόλεμο (μονάδες 7) και  
β)  Του ελληνογερμανικού πολέμου (μονάδες 6).

Μονάδες

ΟΜΑΔΑ ΔΕΥΤΕΡΗ
ΘΕΜΑ Γ1

Αξιοποιώντας  τα  στοιχεία  που  περιέχονται   στο  κείμενο  που  σας  δίνεται   και  με  βάση  τις  ιστορικές  σας  γνώσεις,  να  παρουσιάσετε  τις  ρυθμίσεις  του Πρωτοκόλλου  της  Ανεξαρτησίας (22  Ιανουαρίου/3  Φεβρουαρίου 1830) σχετικά  με  την  εθνική  ανεξαρτησία,  την  εδαφική  έκταση  και   τη  μορφή  του πολιτεύματος στο υπό  ίδρυση Ελληνικό Κράτος.

Μονάδες 25

ΚΕΙΜΕΝΟ

[Τὸ πρωτόκολλο τῆς 3ης Φεβρουαρίου 1830]

  Στὶς 22  Ἰανουαρίου/3  Φεβρουαρίου 1830,  ἡ  Διάσκεψη  τοῦ  Λονδίνου, ὕστερα  ἀπὸ  ἀγγλικὴ  πρόταση,  διακήρυξε  τὴν  πολιτικὴ  ἀνεξαρτησία  τῆς Ἑλλάδος,  μὲ  τὸ  ἄρθρο 1  τοῦ  πρωτοκόλλου  ποὺ  ὑπογράφεται   ἀπὸ  τοὺς πληρεξουσίους  τῆς  Ἀγγλίας,  τῆς  Γαλλίας  καὶ   τῆς  Ρωσίας,  Ἄμπερντην, Μονμορανσὺ  Λαβὰλ  καὶ   Λίβεν.  Τὸ  ἄρθρο 1  τοῦ  πρωτοκόλλου  τῆς 3^ης Φεβρουαρίου 1830 ὅριζε: «Ἡ Ἑλλὰς θέλει  σχηματίσει  ἓν Κράτος ἀνεξάρτητον, καὶ   θέλει   χαίρει   ὅλα  τὰ  δίκαια,  πολιτικά,  διοικητικὰ  καὶ   ἐμπορικά,  τὰ προσπεφυκότα1 εἰς ἐντελῆ ἀνεξαρτησίαν». […]

  Τὸ  ἄρθρο 2  τοῦ πρωτοκόλλου  τῆς 3^ης Φεβρουαρίου 1830  ὅριζε: «… Ἡ  διοριστικὴ  γραμμὴ  τῶν  συνόρων  τῆς  Ἑλλάδος,  ἀρξαμένη  ἀπὸ  τὰς  ἐκβολὰς τοῦ  Ἀσπροποτάμου2,  θέλει   ἀνατρέξει   τὸν  ποταμὸν  αὐτὸν […]  καὶ   θέλει  καταλήξει   εἰς  τὸ  ὄρος  Ἀρτοτίνα,  ἐξ  οὗ  θέλει   ἀκολουθήσει  τὴν […]  κορυφὴν τοῦ ὄρους Οἴτης, ἕως τὸν κόλπον τοῦ Ζητουνίου3. […]»

  Ἡ  συνοριακὴ  γραμμὴ  τοῦ  πρωτοκόλλου  τῆς 3^ης Φεβρουαρίου 1830 κρατάει  ἔξω ἀπὸ τὸ ἔδαφος τῆς Ἑλλάδος μεγάλο τμῆμα τῆς Στερεᾶς Ἑλλάδος, ἰδιαίτερα τῆς δυτικῆς. […]

  Τὸ  ἄρθρο 3  τοῦ  πρωτοκόλλου  ὅριζε: «Ἡ  ἑλληνικὴ  Κυβέρνησις  θέλει εἶναι   μοναρχικὴ  καὶ   κληρονομικὴ  κατὰ  τάξιν  πρωτοτοκίας·   θέλει   ἐμπιστευθῆ εἰς  ἕνα  ἡγεμόνα,  ὅστις […]  θέλει   φέρει   τὸν  τίτλον  Ἡγεμὼν  Κυριάρχης  τῆς Ἑλλάδος. […]»

  Τὸ  ἄρθρο 8  τοῦ  πρωτοκόλλου  ὅριζε: «Ἑκάστη  τῶν  τριῶν  Αὐλῶν φυλάττει  τὴν […] ἐξουσίαν τοῦ νὰ ἐγγυᾶται  περὶ  τοῦ ὅλου τῶν προηγουμένων συμβιβασμῶν  καὶ   ἄρθρων.  Αἱ   περὶ   ἐγγυήσεως  πράξεις,  ἐὰν  γενῶσι ,  θέλουν συνταχθῆ χωριστά. […]»

  Οἱ   Δυνάμεις  ἔβλεπαν  στὸ  πρωτόκολλο  τὴν  ὁριστικὴ  διευθέτηση ἐνοχλητικοῦ  ζητήματος. Οἱ  Ἕλληνες  ἀντίθετα  ἔβλεπαν  σ’  αὐτό,  καὶ  ἰδιαίτερα στὸ πρῶτο ἄρθρο  του, ἁπλῶς  τὴν ἀπαρχὴ  τοῦ  ἐλεύθερου πολιτικοῦ βίου  τοῦ Ἔθνους.  Καὶ   πραγματικά,  μὲ  τὸ  πρωτόκολλο  τοῦ  Λονδίνου  τῆς 3ης Φεβρουαρίου  τοῦ 1830  τερματιζόταν  ἡ  Ἑλληνικὴ  Ἐπανάσταση,  ἀλλὰ  καὶ  ἄρχιζε  νὰ  ὑπάρχη  ἐπίσημα  στὴ  διεθνῆ  κοινωνία  τὸ  Ἑλληνικὸ  Κράτος.  Ἔτσι  πραγματοποιοῦνταν κρίσιμη καμπή τῆς Ἑλληνικῆς Ἱστορίας.

 Ἱστορία  τοῦ  Ἑλληνικοῦ  Ἐθνους,  τομ.  ΙΒ’:  Ἡ  Ἑλληνικὴ  Ἐπανάσταση  καὶ   ἡ

ἵδρυση  τοῦ  Ἑλληνικοῦ  Κράτους (1821-1832) ,  Ἀθήνα:   Ἐκδοτικὴ  Ἀθηνῶν  Α.Ε., 2000,

σσ. 536-537.

1 Τὰ προσπεφυκότα, δηλ. αυτά που αρμόζουν. 

2 του   Ἀσπροποτάμου, δηλ. του Αχελώου
3 του Ζητουνίου, δηλ. της Λαμίας. 

 ΘΕΜΑ Δ1

Αντλώντας  στοιχεία  από  τα  κείμενα  που  σας  δίνονται   και   με  βάση  τις ιστορικές  σας  γνώσεις,  να  αναφερθείτε  στην  οικονομική  και   κοινωνική συγκυρία,  όπως  αυτή  παρουσιάζεται   στην  Ευρώπη  και   τις  ΗΠΑ  κατά  τη δεκαετία 1920-1930.

Μονάδες 25

ΚΕΙΜΕΝΟ Α

Μαζική κατανάλωση και  μαζική ψυχαγωγία

Η  μαζική  κατανάλωση  και   η  μαζική  παραγωγή  αγαθών  δημιούργησαν την  ευημερία  της δεκαετίας  του ’20 […]. Περισσότεροι  άνθρωποι  μπορούσαν να αγοράσουν αυτοκίνητο, μικρές ηλεκτρικές συσκευές, όπως ραδιόφωνα και  φωνογράφους, καθώς και  ενδύματα από συνθετικά υφάσματα, την κατασκευή των  οποίων  έκαναν  δυνατή  τα  επιτεύγματα  της  χημείας. […] Με  τη σταδιακή επικράτηση  της  οκτάωρης  εργασίας,  όλο  και   περισσότερη  προσοχή  δινόταν στον  ελεύθερο  χρόνο  ως  μια  θετική  πλέον  πηγή  ανθρώπινης  ικανοποίησης για  όλους  και   όχι   μόνο  για  τους  πλουσίους.  Τα  παραθαλάσσια  θέρετρα  της Ευρώπης  άρχισαν  να  γεμίζουν  από παραθεριστές  καθώς  όλο  και  περισσότεροι   άνθρωποι   είχαν  τον  χρόνο  και   τα  μέσα  να  απολαμβάνουν  τις διακοπές  τους.  Μια  έκρηξη  ενδιαφέροντος  για  το  ποδόσφαιρο  μεταξύ  των Ευρωπαίων  μπορούσε  να  συγκριθεί   μόνο  με  την  παράλληλη  ανάπτυξη  του επαγγελματικού  μπέιζ-μπολ  και   του  ποδοσφαίρου  στα  κολέγια  των  ΗΠΑ. Τεράστια στάδια άρχισαν να χτίζονται  σε όλη την Ευρώπη.

F.W. Pethick Lawrence (ed.),  Τhe Trial of the Suffragette Leaders,  στο: Noble et al., Western Civilization. The Continuing Experiment ,  τ. 2, London: Houghton Mifflin Co., 2005,  σ. 898,  στο:  Ιστορία  του  νεότερου  και   του σύγχρονου  κόσμου (από  το 1815  έως σήμερα),  Γ΄   Γενικού  Λυκείου &  Δ΄  Εσπερινού Λυκείου Γενικής Παιδείας, Αθήνα: ΙΤΥΕ Διόφαντος, 2013, σ. 98. 

ΚΕΙΜΕΝΟ Β

[Τα όρια της ευημερίας]

Η  ευημερία  έχει   ωστόσο  και   τα  όριά  της.  Πρώτα  πρώτα  δεν  είναι  καθόλου πανευρωπαϊκό φαινόμενο. Όσες χώρες αποζούν κατ’ εξοχήν από τη γεωργία  και   την  εξαγωγή  αγροτικών  προϊόντων  υποφέρουν  από  τη συσσώρευση αποθεμάτων και  την πτώση των τιμών που χαρακτηρίζουν αυτό τον  τομέα.  Η  κεντρική  και   ανατολική  Ευρώπη,  απ’  όπου  αντλούσε προπολεμικά  το υπόλοιπο  τμήμα  της ηπείρου  το μισό  των  εισαγωγών  του σε σιτάρι ,  έχει   περιοριστεί   στο 10%  της  αγοράς,  εξαιτίας  του  αμερικανικού ανταγωνισμού.  Ακόμη  και   στη  Γαλλία,  όπου  η  αγροτική  παραγωγή προστατεύεται  από υψηλούς  τελωνειακούς δασμούς, οι  αγρότες με δυσκολία συναγωνίζονται  τα ξένα προϊόντα. Το  ίδιο και  στη Γερμανία, όπου οι  αγρότες καταχρεώνονται   και   υποθηκεύουν  τη  γη  τους (ανατολικά  του  Έλβα  το  ύψος των  χρεών  ξεπερνάει   στα 1929  την  αξία  των  κτημάτων  σε  ποσοστό 50  ως 100%).

S. Berstein  και  P. Milza,  Ιστορία  της  Ευρώπης,  τ.3:  Διάσπαση  και  Ανοικοδόμηση  της  Ευρώπης, 1919  έως  σήμερα,  Αθήνα:  Αλεξάνδρεια, 1997, σ. 48. 

Δ΄ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΔΕΥΤΕΡΑ 20 ΜΑΪΟΥ 2013 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ:

ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ

ΘΕΜΑ Α1

Να δώσετε το περιεχόμενο των παρακάτω όρων:

α. Νεοτουρκικό Κίνημα

β. Ψυχρός Πόλεμος

γ. Συμβούλιο της Ευρώπης

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Α2

Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν, γράφοντας στο τετράδιό σας τη λέξη Σωστό ή Λάθος δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί στην κάθε πρόταση:

α. Ο Μέτερνιχ, ο Κάσλρι και ο Ταλεϋράνδος επιδίωκαν να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις για την ανατροπή της ισορροπίας ισχύος στην Ευρώπη.

β. Η ελληνική οικονομία δεν άντεξε το βάρος του εξωτερικού χρέους και τον Δεκέμβριο του 1893 ο Τρικούπης κήρυξε την πτώχευση της χώρας και παραιτήθηκε.

γ. Οι Βούλγαροι εξασφάλισαν την αναγνώριση από τον οθωμανό σουλτάνο, το 1870, χωριστής εθνικής Εκκλησίας από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, της Εξαρχίας.

δ. Σύμφωνα με τον Καταστατικό Χάρτη του ΟΗΕ, αν ένα από τα πέντε μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας διαφωνεί ρητά, τότε απόφαση δεν μπορεί να ληφθεί (δικαίωμα βέτο).

ε. Η Συνθήκη Προσχώρησης της Ελλάδας στην ΕΟΚ υπογράφηκε στην Αθήνα στις 29 Μαΐου 1977.

Μονάδες 10

ΘΕΜΑ Β1

Να παρουσιάσετε:

α) Τους κατευθυντήριους στόχους των νικητριών δυνάμεων του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου στο Συνέδριο Ειρήνης των Παρισίων (μονάδες 4) και

β) Το περιεχόμενο της συνθήκης των Βερσαλλιών (μονάδες 8).

Μονάδες 12

ΘΕΜΑ Β2

Ποια ήταν η γενικότερη σημασία:

α) Της επικράτησης των Ελλήνων στον ελληνοϊταλικό πόλεμο (μονάδες 7) και

β) Του ελληνογερμανικού πολέμου (μονάδες 6).

Μονάδες 13

ΟΜΑΔΑ ΔΕΥΤΕΡΗ

ΘΕΜΑ Γ1

Αξιοποιώντας τα στοιχεία που περιέχονται στο κείμενο που σας δίνεται και με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις, να παρουσιάσετε τις ρυθμίσεις του Πρωτοκόλλου της Ανεξαρτησίας (22 Ιανουαρίου/3 Φεβρουαρίου 1830)  σχετικά με την εθνική ανεξαρτησία, την εδαφική έκταση και τη μορφή του πολιτεύματος στο υπό ίδρυση Ελληνικό Κράτος.

Μονάδες 25

ΚΕΙΜΕΝΟ Α

[Τὸ πρωτόκολλο τῆς 3η ς Φεβρουαρίου 1830]

Στὶς 22 Ἰανουαρίου/3 Φεβρουαρίου 1830, ἡ Διάσκεψη τοῦ Λονδίνου, ὕστερα ἀπὸ ἀγγλικὴ πρόταση, διακήρυξε τὴν πολιτικὴ ἀνεξαρτησία τῆς Ἑλλάδος, μὲ τὸ ἄρθρο 1 τοῦ πρωτοκόλλου ποὺ ὑπογράφεται ἀπὸ τοὺς πληρεξουσίους τῆς Ἀγγλίας, τῆς Γαλλίας καὶ τῆς Ρωσίας, Ἄμπερντην, Μονμορανσὺ Λαβὰλ καὶ Λίβεν. Τὸ ἄρθρο 1 τοῦ πρωτοκόλλου τῆς 3ης Φεβρουαρίου 1830 ὅριζε: «Ἡ Ἑλλὰς θέλει σχηματίσει ἓν Κράτος ἀνεξάρτητον, καὶ θέλει χαίρει ὅλα τὰ δίκαια, πολιτικά, διοικητικὰ καὶ ἐμπορικά, τὰ προσπεφυκότα1 εἰς ἐντελῆ ἀνεξαρτησίαν». […]

Τὸ ἄρθρο 2 τοῦ πρωτοκόλλου τῆς 3η ς Φεβρουαρίου 1830 ὅριζε: «… Ἡ διοριστικὴ γραμμὴ τῶν συνόρων τῆς Ἑλλάδος, ἀρξαμένη ἀπὸ τὰς ἐκβολὰς τοῦ Ἀσπροποτάμου2, θέλει ἀνατρέξει τὸν ποταμὸν αὐτὸν […] καὶ θέλει καταλήξει εἰς τὸ ὄρος Ἀρτοτίνα, ἐξ οὗ θέλει ἀκολουθήσει τὴν […] κορυφὴν τοῦ ὄρους Οἴτης, ἕως τὸν κόλπον τοῦ Ζητουνίου3. […]»

Ἡ συνοριακὴ γραμμὴ τοῦ πρωτοκόλλου τῆς 3η ς Φεβρουαρίου 1830  κρατάει ἔξω ἀπὸ τὸ ἔδαφος τῆς Ἑλλάδος μεγάλο τμῆμα τῆς Στερεᾶς Ἑλλάδος,  ἰδιαίτερα τῆς δυτικῆς. […]

Τὸ ἄρθρο 3 τοῦ πρωτοκόλλου ὅριζε: «Ἡ ἑλληνικὴ Κυβέρνησις θέλει εἶναι μοναρχικὴ καὶ κληρονομικὴ κατὰ τάξιν πρωτοτοκίας· θέλει ἐμπιστευθῆ εἰς ἕνα ἡγεμόνα, ὅστις […] θέλει φέρει τὸν τίτλον Ἡγεμὼν Κυριάρχης τῆς Ἑλλάδος. […]»

Τὸ ἄρθρο 8 τοῦ πρωτοκόλλου ὅριζε: «Ἑκάστη τῶν τριῶν Αὐλῶν φυλάττει τὴν […] ἐξουσίαν τοῦ νὰ ἐγγυᾶται περὶ τοῦ ὅλου τῶν προηγουμένων συμβιβασμῶν καὶ ἄρθρων. Αἱ περὶ ἐγγυήσεως πράξεις, ἐὰν γενῶσι, θέλουν συνταχθῆ χωριστά. […]»

Οἱ Δυνάμεις ἔβλεπαν στὸ πρωτόκολλο τὴν ὁριστικὴ διευθέτηση ἐνοχλητικοῦ ζητήματος. Οἱ Ἕλληνες ἀντίθετα ἔβλεπαν σ’ αὐτό, καὶ ἰδιαίτερα στὸ πρῶτο ἄρθρο του, ἁπλῶς τὴν ἀπαρχὴ τοῦ ἐλεύθερου πολιτικοῦ βίου τοῦ Ἔθνους. Καὶ πραγματικά, μὲ τὸ πρωτόκολλο τοῦ Λονδίνου τῆς 3ης Φεβρουαρίου τοῦ 1830 τερματιζόταν ἡ Ἑλληνικὴ Ἐπανάσταση, ἀλλὰ καὶ ἄρχιζε νὰ ὑπάρχη ἐπίσημα στὴ διεθνῆ κοινωνία τὸ Ἑλληνικὸ Κράτος. Ἔτσι πραγματοποιοῦνταν κρίσιμη καμπή τῆς Ἑλληνικῆς Ἱστορίας.

Ἱστορία τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἐθνους, τομ. ΙΒ’: Ἡ Ἑλληνικὴ Ἐπανάσταση καὶ ἡ

ἵδρυση τοῦ Ἑλληνικοῦ Κράτους (1821-1832), Ἀθήνα: Ἐκδοτικὴ Ἀθηνῶν Α.Ε., 2

2000, σσ. 536-537.

1 Τὰ προσπεφυκότα, δηλ. αυτά που αρμόζουν.

2 του Ἀσπροποτάμου, δηλ. του Αχελώου

3 του Ζητουνίου, δηλ. της Λαμίας.

ΘΕΜΑ Δ1

Αντλώντας στοιχεία από τα κείμενα που σας δίνονται και με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις, να αναφερθείτε στην οικονομική και κοινωνική συγκυρία, όπως αυτή παρουσιάζεται στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ κατά τη δεκαετία 1920-1930.

Μονάδες 25

ΚΕΙΜΕΝΟ Α

Μαζική κατανάλωση και μαζική ψυχαγωγία

Η μαζική κατανάλωση και η μαζική παραγωγή αγαθών δημιούργησαν την ευημερία της δεκαετίας του ’20 […]. Περισσότεροι άνθρωποι μπορούσαν να αγοράσουν αυτοκίνητο, μικρές ηλεκτρικές συσκευές, όπως ραδιόφωνα και φωνογράφους, καθώς και ενδύματα από συνθετικά υφάσματα, την κατασκευήτων οποίων έκαναν δυνατή τα επιτεύγματα της χημείας. […] Με τη σταδιακή επικράτηση της οκτάωρης εργασίας, όλο και περισσότερη προσοχή δινόταν στον ελεύθερο χρόνο ως μια θετική πλέον πηγή ανθρώπινης ικανοποίησης για όλους και όχι μόνο για τους πλουσίους. Τα παραθαλάσσια θέρετρα της Ευρώπης άρχισαν να γεμίζουν από παραθεριστές καθώς όλο και περισσότεροι άνθρωποι είχαν τον χρόνο και τα μέσα να απολαμβάνουν τις διακοπές τους. Μια έκρηξη ενδιαφέροντος για το ποδόσφαιρο μεταξύ των Ευρωπαίων μπορούσε να συγκριθεί μόνο με την παράλληλη ανάπτυξη του επαγγελματικού μπέιζ-μπολ και του ποδοσφαίρου στα κολέγια των ΗΠΑ.  Τεράστια στάδια άρχισαν να χτίζονται σε όλη την Ευρώπη.

F.W. Pethick Lawrence (ed.), Τhe Trial of the Suffragette Leaders, στο:  Noble et al., Western Civilization. The Continuing Experiment, τ. 2, London:  Houghton Mifflin Co., 4 2005, σ. 898, στο: Ιστορία του νεότερου και του σύγχρονου κόσμου (από το 1815 έως σήμερα), Γ ΄ Γενικού Λυκείου & Δ΄ Εσπερινού Λυκείου Γενικής Παιδείας, Αθήνα: ΙΤΥΕ Διόφαντος, 2013, σ. 98.

ΚΕΙΜΕΝΟ Β

[Τα όρια της ευημερίας]

Η ευημερία έχει ωστόσο και τα όριά της. Πρώτα πρώτα δεν είναι καθόλου πανευρωπαϊκό φαινόμενο. Όσες χώρες αποζούν κατ’ εξοχήν από τη γεωργία και την εξαγωγή αγροτικών προϊόντων υποφέρουν από τη συσσώρευση αποθεμάτων και την πτώση των τιμών που χαρακτηρίζουν αυτό τον τομέα. Η κεντρική και ανατολική Ευρώπη, απ’ όπου αντλούσε προπολεμικά το υπόλοιπο τμήμα της ηπείρου το μισό των εισαγωγών του σε σιτάρι, έχει περιοριστεί στο 10% της αγοράς, εξαιτίας του αμερικανικού ανταγωνισμού. Ακόμη και στη Γαλλία, όπου η αγροτική παραγωγή προστατεύεται από υψηλούς τελωνειακούς δασμούς, οι αγρότες με δυσκολία συναγωνίζονται τα ξένα προϊόντα. Το ίδιο και στη Γερμανία, όπου οι αγρότες καταχρεώνονται και υποθηκεύουν τη γη τους (ανατολικά του Έλβα το ύψος των χρεών ξεπερνάει στα 1929 την αξία των κτημάτων σε ποσοστό 50 ως 100%).

S. Berstein και P. Milza, Ιστορία της Ευρώπης, τ.3: Διάσπαση και Ανοικοδόμηση της Ευρώπης, 1919 έως σήμερα, Αθήνα: Αλεξάνδρεια, 1997,  σ. 48.